انواع میکروارکانیسم های موثر در تصفیه فاضلاب
در پست های گذشته با روش های مختلف تصفیه فاضلاب و انواع پکیج تصفیه فاضلاب آشنا شدیم و دانستیم که در روش های مختلفی از جمله روش های مختلف فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی برای تصفیه پساب های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از عوامل مهمی که نقش تعیین کننده ای در روش تصفیه فاضلاب دارد، میکروارگانیسم های موجود در پساب ها و مورد استفاده برای تصفیه است. این مساله مخصوصا در مورد تصفیه فاضلاب صنعتی و انسانی اهمیت دارد و باعث ایجاد تفاوت بین روش های هوازی و بی هوازی تصفیه فاضلاب می شود. در این پست قصد داریم تا به أنواع این میکوارگانیسم ها در تصفیه فاضلاب پرداخته و در مورد کارکردهای آنها بیشتر صحبت کنیم.
میکروارگانیسم ها در تصفیه فاضلاب چه نقشی دارند؟
یکی از اصلی‌ترین آلاینده‌های موجود در پساب‌های صنعتی و فاضلاب را مواد آلی تشکیل می‌دهند. این آلاینده‌ها با ورود به سفره‌های آب زیرزمینی و طبیعت، زندگی جانداران زیادی را با مخاطره مواجه می‌کنند. از این رو فرآیندهای مختلفی را برای از بین بردن این آلاینده‌های آلی از فاضلاب به کار می‌برند. در بین شیوه‌های موجود، تصفیه بیولوژیکی را می‌توان کاربردی‌ترین شیوه برای تصفیه فاضلاب صنعتی دانست. تصفیه بیولوژیکی فاضلاب از آلاینده‌های آلی به کمک میکروارگانیسم‌ها انجام می‌گیرد. در واقع آلاینده‌های ذکر شده توسط میکروارگانیسم‌ها به عنوان مواد غذایی مصرف می‌شوند. با مصرف آلاینده‌های موجود در فاضلاب توسط میکروارگانیسم‌ها، لجن و گاز متان تولید می‌شود. البته این موضوع ارتباط مستقیمی با فرآیند تصفیه آب و هوازی یا غیرهوازی بودن میکروارگانیسم دارد. در نتیجه این فرآیند میکروارگانیسم‌ها تکثیر شده و آلاینده‌های آلی از فاضلاب صنعتی تصفیه می‌شود. در ادامه با انواع مختلفی از میکروارگانیسم‌هایی که برای تصفیه بیولوژیکی فاضلاب به کار می‌روند آشنا خواهیم شد.
معرفی انواع میکروارگانیسم ها در تصفیه فاضلاب
در فرآیند تصفیه بیولوژیک فاضلاب‌ها از انواع مختلف میکروارگانیسم استفاده می‌شود. ساختار و شیوه زیست آنها نیز ملاک اصلی در تقسیم‌بندی میکروارگانیسم‌ها به شمار می‌رود. در این مطلب با انواع میکروارگانیسم‌های قابل استفاده در فرآیند تصفیه فاضلاب آشنا خواهیم شد.
باکتری‌ها
یکی از اصلی‌ترین میکروارگانیسم‌های مورد استفاده در تصفیه بیولوژیک فاضلاب باکتری‌ها هستند. باکتری‌ها خود به انواع مختلفی اعم از:
- هوازی
- بی‌هوازی
- دوگانه زی
تقسیم می‌شوند. در این بین انواع هوازی برای رشد و تکثیر از آلاینده‌های آلی در فاضلاب تغذیه می‌کنند. این نوع باکتری با هوادهی فاضلاب اکسیژن مورد نیاز خود برای زیست را تامین می‌کند. اصلی‌ترین باکتری‌های مورد استفاده در تصفیه فاضلاب هتروتروپیک و اوتوتروپیک نام دارند.
قارچ‌ها
نوع دیگری از میکروارگانیسم ها در تصفیه فاضلاب قارچ‌ها هستند. از قارچ‌ها به عنوان میکروارگانیسم‌های هوازی یاد می‌شود که به آلاینده‌های فاضلاب برای رشد و تکثیر نیاز دارند. به همین خاطر در تصفیه بیولوژیک فاضلاب از آنها به عنوان ساختارهای موثر استفاده می‌شود. البته توجه داشته باشید که قارچ‌ها تا زمانی که به توده غالب میکروبی تبدیل نشوند قابل استفاده هستند. اما در صورت تبدیل شدن به توده‌های میکروبی، تجهیزات تصفیه خانه صنعتی و صافی‌ها را مسدود می‌کنند. همچنین این میکروارگانیسم‌ها می‌توانند مشکلات زیادی در مرحله ته‌نشینی کلاریفایر ایجاد کنند. این مشکلات نیز شرایط بی‌هوازی را در حوضچه تصفیه فاضلاب ایجاد خواهد کرد. بنابراین در استفاده از قارچ‌ها به عنوان میکروارگانیسم‌های تصفیه کننده فاضلاب باید دقت کرد.
پروتوزوآ
از این میکروارگانیسم تک سلولی در پروسه تصفیه بیولوژیک لجن فعال استفاده می‌گردد. پروتوزوآ اندازه‌ای کمتری از 100 میکرومتر داشته و برای برخی از فرآیندهای تصفیه فاضلاب کاربرد دارد. نوع مورد استفاده از این میکروارگانیسم‌ها در تصفیه فلاضلاب و تصفیه آبی که از صافی استفاده شود، بیماری‌زا نیست. برخی از انواع این میکروارگانیسم‌ها نظیر آمیب‌ها موجب بیماری‌های گوارشی می‌شوند که در تصفیه فاضلاب‌ها کاربردی ندارند. انواع مورد استفاده این میکروارگانیسم‌ها در پروسه تصفیه فاضلاب‌ها شامل:
- تاژک‌داران
- مژک‌داران
- مژک‌داران خزنده
- مژک‌داران چسبنده
می‌باشند.
روتیفرها
این میکروارگانیسم‌های مورد استفاده در تصفیه فاضلاب چند سلولی بوده و از نوع هوازی هستند. این میکروارگانیسم‌ها با توجه به ساختارشان در تصفیه لجن فعال به کار می‌روند. از روتیفرها اغلب در مراحل پایانی تصفیه فاضلاب استفاده می‌شود تا از باکتری‌های معلق تغذیه کنند. بنابراین می‌توان گفت که وظیفه اصلی آنها حذف نمودن باکتری‌های موجود در پساب است.
جلبک‌ها
جلبک‌ها را می‌توان میکروارگانیسم‌های فتوسنتزی به شمار آورد که همه جا یافت می‌شوند. این میکروارگانیسم‌های فتوسنتزی در پروسه تصفیه فاضلاب عملکردهای مختلفی از خود نشان می‌دهند. جلبک‌ها قادر هستند تا آلاینده‌هایی نظیر فلزات سنگین و آفت‌کش‌ها را از پساب‌ها حذف نمایند. همچنین سموم آلی و معدنی موجود در فاضلاب‌ها به کمک این میکروارگانیسم‌ها حذف و به اصطلاح تصفیه می‌شوند. در نتیجه بسته به نوع آلاینده‌های موجود در فاضلاب باید بهترین نوع از میکروارگانیسم‌ها را انتخاب کرد.
آشنایی با عملکرد میکروارگانیسم ها در تصفیه فاضلاب
در تصفیه بیولوژیک فاضلاب مراحل مختلفی جهت خالص‌سازی و حذف آلاینده‌ها وجود دارد. مراحل مورد استفاده در تصفیه فاضلاب به کمک میکروارگانیسم‌ها به اختصار شامل:
- تصفیه اولیه فاضلاب: در این مرحله مواد جامد و معلق و روغن‌های فاضلاب حذف می‌شوند.
- پیش تصفیه فاضلاب: در این بخش از کار تصفیه فاضلاب از میکروارگانیسم‌ها برای کاهش آلاینده‌ها کمک گرفته می‌شود. رنگ‌ها، فنل، روغن و BOD به کمک میکروارگانیسم‌های هوازی یا بی‌هوازی از بین خواهند رفت.
- تصفیه نهایی فاضلاب: در این مرحله از روش‌های مختلفی نظیر اسمز معکوس یا سیستم تبادل یونی برای تصفیه فاضلاب استفاده می‌کنند. در پایان این مرحله فاضلاب و پساب تصفیه و خالص‌سازی شده است.
می‌باشد. همانطور که شرح داده شد از میکروارگانیسم ها در تصفیه فاضلاب و در مرحله پیش تصفیه استفاده می‌شود. در واقع این ساختارهای زنده، فاضلاب را برای ورود به مرحله اصلی تصفیه آماده می‌کنند. کمک گرفتن از میکروارگانیسم‌ها موجب حذف آلاینده‌هایی همچون COD و BOD می‌گردد. حذف این آلاینده‌ها نیز باعث افزایش کارایی سیستم اسمز معکوس و طول عمر ممبران تصفیه آب صنعتی می‌شود. امروزه تجهیزات و سیستم‌های تصفیه آب صنعتی پیشرفت‌های بسیار زیادی داشته است. در نتیجه از تکنولوژی‌های مختلفی در این زمینه استفاده می‌کنند تا نتیجه موثری از تصفیه فاضلاب به دست آید.